Handreikingen

De Praktijkgids Transdisciplinair Werken van het Groene Brein geeft een algemene inleiding in de mogelijkheden voor transdisciplinaire samenwerking. De gids biedt praktische tips, gereedschappen en praktijkvoorbeelden van transdisciplinaire processen.
‍https://hetgroenebrein.nl/publicatie/praktijkgids-transdisciplinair-werken/
‍

De Transdisciplinary Field Guide van de Universiteit Utrecht geeft een brede introductie in transdisciplinair onderzoek en onderwijs. Het bevat uitleg over de principes van transdisciplinaire samenwerking, praktische werkvormen, en ervaringen van onderzoekers en documenten: https://www.uu.nl/en/research/transdisciplinary-field-guide

Toolkits

De Toolkit van het Centre for Unusual Collaborations (CuCO) biedt een verzameling handige tools en methoden voor interdisciplinaire samenwerking, zoals werkvormen en oefeningen die samenwerking bevorderen: https://unusualcollaborations.ewuu.nl/toolkit/
‍

De Transition Makers Toolkit biedt praktische tools om transdisciplinair leren bij studenten te bevorderen. Deze verzameling is samengesteld door het Institute of Interdisciplinary Studies (ISS) van de Universiteit van Amsterdam in samenwerking met de EWUU Alliantie: https://transitionmakers.nl/
‍

‍Ook de Toolbox van het Zwitserse netwerk voor transdisciplinair onderzoek (td-net) biedt een ruime verzameling instrumenten. De website bevat een thematische zoekfunctie, maar je kunt de instrumenten ook sorteren op de fase waar het onderzoek zich in bevindt: https://naturalsciences.ch/co-producing-knowledge-explained/methods/td-net_toolbox
‍

‍De SHAPE-ID Toolkit hanteert een brede opvatting van ‘tools’, van praktische werkvormen tot verwijzingen naar informatieve literatuur. Op deze website kun je een route op maat uitstippelen (‘pathway’) door aan te geven wie je bent en wat je nodig hebt. Er zijn zelfs verschillende video-rondleidingen voor onderzoekers, onderzoeksleiders en maatschappelijke partijen: SHAPE-ID : Shaping Interdisciplinary Practices in Europe ‍

Wetenschappelijke artikelen

“Research funding programmes aiming for societal transformations: Ten key stages” laat zien hoe financieringsprogramma’s transdisciplinair onderzoek kunnen ondersteunen via tien stappen, van probleemdefinitie tot impactevaluatie. Op basis van vier praktijkvoorbeelden benadrukt het artikel het belang van flexibele kaders, gezamenlijke leerprocessen en continue reflectie tussen onderzoekers en financiers. https://doi.org/10.1093/scipol/scy074
‍

“Creating favorable conditions for inter- and transdisciplinary integration – An analytical framework and empirical insights” combineert een analytisch raamwerk met casestudies van drie Zwitserse ITD-initiatieven om te verkennen welke structurele én actor-gebaseerde condities samenwerking bevorderen. Het artikel benadrukt dat integratie niet automatisch verloopt, maar gestuurd kan worden door strategisch ingrijpen op verschillende niveaus van structuur en agency. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2024.102963
‍

“Neither right nor wrong? Ethics of collaboration in transformative research for sustainable futures” onderzoekt welke ethische dilemma’s onderzoekers tegenkomen bij samenwerkingsprojecten gericht op maatschappelijke transformaties. Het artikel beargumenteert dat bestaande ethische kaders (zoals medische ethiek) onvoldoende zijn voor deze context, en pleit voor een praktijkgerichte ethiek waarbij reflexiviteit, begrip van waardeovertuigingen en situationaliteit centraal staan." https://doi.org/10.1057/s41599-024-03178-z
‍

“Transdisciplinary sustainability research in real-world labs: success factors and methods for change” analyseert veertien real-world labs in Baden-Württemberg en identificeert elf succesfactoren voor transdisciplinair onderzoek naar duurzaamheidstransities. Het artikel koppelt die factoren aan concrete werkvormen (bijv. co-design workshops, experimenten, communicatieformaten) als manieren om de samenwerking tussen wetenschap en praktijk te begeleiden. https://link.springer.com/article/10.1007/s11625-020-00886-8

“Principles for knowledge co-production in sustainability research” formuleert vier leidende principes voor gezamenlijke kennisproductie: contextgerichtheid, pluralisme, engagement en reflexiviteit. Het artikel biedt praktische richtlijnen om samenwerking tussen onderzoekers en maatschappelijke actoren effectiever en rechtvaardiger te maken in duurzaamheidsonderzoek. https://www.nature.com/articles/s41893-019-0448-2#citeas

Boeken & rapporten

De open access bundel Transdisciplinarity for Transformation (2024) biedt een brede inleiding op transdisciplinair werken voor maatschappelijke verandering. Het is bijzonder geschikt voor onderwijs aan masterstudenten, promovendi en startende onderzoekers die zich willen oriënteren in de mogelijkheden van transdisciplinaire samenwerking.
‍
Het klassieke (helaas wat prijzige) Handbook of Transdisciplinary Research uit 2008 bundelt een brede verzameling case studies waarin de principes van transdisciplinair werken worden geïllustreerd. Het afsluitende hoofdstuk presenteert een visie op transdisciplinair onderzoek in de vorm van 15 stellingen over de afbakening van transdisciplinariteit, bouwstenen en belemmeringen.
‍
Het OESO rapport 'Addressing societal challenges using transdisciplinary research' bevat aanbevelingen voor overheden, onderzoeksfinanciers en kennisinstellingen om betere randvoorwaarden te scheppen voor transdisciplinaire samenwerking. Deze zijn gebaseerd op lessen uit 28 case studies in de verschillende OESO-lidstaten.

Kennis

Handreikingen

Toolkits

Wetenschappelijke artikelen

Boeken & rapporten